Joga przez wiele osób kojarzona jest wyłącznie z pracą z ciałem, opierającą się o praktykę asan. To błąd! Jogę rozumieć można bowiem także jako metodę pracy z umysłem.
W filozofii jogi umysł postrzegany jest nie jako pewnego rodzaju materialny czy niematerialny obiekt, lecz jako wykonywaną czynność. Często mowa jest tutaj o tak zwanych poruszeniach umysłu, czyli myślach oraz emocjach zapisywanych w nieświadomej sferze. Istotą jogi jest poszukiwanie różnego rodzaju praktyk czy przedmiotów koncentracji umożliwiających uzyskanie wrażenia spokoju umysłu. Według jogi pełni on trzy funkcje. Są to: wyższe funkcje poznawcze pod postacią świadomości intuicyjnej, odbiór oraz przetwarzanie różnego rodzaju danych pochodzących ze zmysłu oraz poczucie odrębności.
Psychoterapia realizowana za pomocą jogi skupia się na analizie ukrytych negatywnych tendencji dopiero wówczas, gdy dana osoba jest w stanie sobie z nimi poradzić. Na nauczycielu spoczywa odpowiedzialność polegająca na dostarczeniu odpowiednich bodźców ułatwiających “wyciągnięcie ich na wierzch” w odpowiednim momencie. Może być to zarówno asana, jak i zadanie do wykonania mające na celu skonfrontowanie się ze skrywanymi lękami. Warto przywołać tutaj zagadnienie, jakim jest prezentowana w “Jogasutrach” Patańdzalego joga 8-stopniowa. Oferuje ona różnego rodzaju narzędzia pozwalające na przeprowadzenie całościowego procesu terapeutycznego. Składają się na nią elementy, takie jak:
• Jamy – praktyki dyscypliny społecznej,
• Nijamy – praktyki dyscypliny indywidualnej,
• Asana – praca z ciałem pozwalająca skutecznie uwolnić się od pobudzenia,
• Pranajama – praktyki oddechowe umożliwiające swobodne rozprzestrzenianie się siły witalnej,
• Pratayahara – praktyki wycofania zmysłów,
• Dharana, dhyana oraz samadhi – szereg praktyk medytacyjno-koncentracyjnych.
Jeżeli chodzi o dwa pierwsze wymienione elementy, umożliwiają one rozważanie dotychczasowych doświadczeń życiowych z uwzględnieniem danego punktu odniesienia. Jamy obejmują między innymi niekrzywdzenie siebie i innych, rozsądne gospodarowanie energią i uwagą, rezygnację z gromadzenia, prostotę życia oraz odpowiedni dobór słów. Nijama zakłada natomiast czystość umysłu i ciała, akceptację oraz zadowolenie z aktualnej sytuacji życiowej, umiarkowanie w działaniach, samopoznanie i poddanie się sile wyższej.
Pracę z ciałem bazującą na asanach wykorzystywać można w kilku różnych kontekstach psychoterapeutycznych. Służyć mogą one między innymi do przezwyciężania lęków i uświadamiania sobie swoich własnych ograniczeń, procesu doświadczania oraz wzbudzania określonych emocji poprzez dobór stosownych pozycji i sposobów ich wykonywania.
Aby tego typu praktyka była skuteczna, uczeń musi mieć bardzo duże zaufanie do nauczyciela. Równie istotne jest to, by nauczyciel był pewien efektów, jakie wywołają jego działania. Intensywność bodźców powinna być tutaj stopniowana, tak aby uczeń był w stanie poradzić sobie z nowymi, trudnymi doświadczeniami.
Kluczem jest dotarcie do zorientowanej na ciało, wewnętrznej uwagi, która komunikuje ukryte, dotychczas niepoznane tendencje, umożliwiając pracę z nimi. Obserwując i doświadczając, nie należy oceniać całości procesu czy kontrolować go i nazywać. Zamiast tego, przyjąć należy postawę uważnej, lecz pasywnej obserwacji, bez chęci jakiejkolwiek ingerencji czy oceny. Cokolwiek, co się pojawi, należy zaakceptować, redukując w ten sposób napięcie i otwierając się na zmiany. By nadać całości struktury, w pierwszej kolejności należy skupić się na stworzeniu swoistej przestrzeni umysłowej. Następnie uczeń powinien zagłębić się w przeżywany proces doświadczania. Kolejny etap stanowi praca z odczuciami, bez ich nazywania i etykietowania. Ostatni krok to przyjmowanie zmiany i powrót do neutralnego stanu.
JUSTYNA ZAJDEL
